Kaart (cartografie) - Salzburg (stad) (Salzburg Stadt)

Salzburg is een stad in Oostenrijk en is de hoofdstad van de gelijknamige deelstaat. De gemeente, die ook het statuut van district heeft, telt bijna 150.000 inwoners en is daarmee de vierde van het land. De stad ligt aan de Salzach in de streek Flachgau nabij de grens met Duitsland. Salzburg is beroemd als de geboortestad van Mozart en organiseert 's zomers de Salzburger Festspiele.

De veelbezochte binnenstad staat in haar geheel op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. Ze wordt gedomineerd door barokgebouwen, waaronder de dom, en door de vesting Hohensalzburg, een middeleeuwse burcht op een heuvel 120 m boven de stad. Salzburg is sinds het einde van de achtste eeuw de hoofdplaats van een aartsbisdom, waarvan de invloed zich tot ver in Beieren en binnen Oostenrijk uitstrekte.

Aan de Salzach bevond zich op de plaats van het huidige Salzburg, die al in het neolithicum bewoond was, aan het begin van de jaartelling de Romeinse nederzetting Iuvavum. Deze kreeg in het jaar 45 de status van municipium en werd een van de belangrijkste Romeinse steden ten noorden van de Alpen.

De resten van deze stad werden in 699 door hertog Theodo II van Beieren aan Rupert van Salzburg geschonken. Deze missionaris geldt als de stichter van de stad, die in 755 voor het eerst onder de naam Salzburg in schriftelijke bronnen opduikt, in een levenbeschrijving van Bonifatius. De stad dankt de naam aan de grootschalige winning van zout (Salz) in de regio.

Het bisdom Salzburg werd in 739 gesticht en werd in 798 verheven tot aartsbisdom. Het omvatte het grootste deel van het huidige Oostenrijk en Beieren. De bouw van de dom was toen al begonnen.

Gaandeweg maakte Salzburg zich binnen het Heilige Roomse Rijk los van Beieren: in 1328 kreeg deze verzelfstandiging definitief haar beslag en was Salzburg een prinsaartsbisdom, wat het tot 1803 zou blijven.

Vanaf 1520 kwam Salzburg onder invloed van de reformatie. Aan het eind van de 16de eeuw werd onder prins-aartsbisschop Wolf Dietrich von Raitenau de contrareformatie ingezet. Aan deze prins-aartsbisschop is ook het barokke uiterlijk van de stad te danken: hij was degene die Italiaanse bouwmeesters uitnodigde de in 1598 afgebrande dom in de nieuwe stijl te herbouwen. De oprichting van de universiteit in 1622 door prins-aartsbisschop Paris von Lodron paste ook in de contrareformatie. Paris von Lodron wist Salzburg ook buiten de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) te houden. Onder prins-aartsbisschop Leopold Anton von Firmian werden in 1731 op grond van het Emigrationspatent de ruim 20.000 protestanten die hun geloof niet opgaven uit de stad uitgewezen (de Salzburgse emigranten). De meesten van hen werden uiteindelijk gehuisvest door de Pruisische koning Frederik Willem I: ze kwamen terecht in het door de pest ontvolkte Oost-Pruisen, maar ook elders in Europa vestigden zich vluchtelingen uit de dalen van het Salzkammergut.

De laatste prins-aartsbisschop van Salzburg was Hieronymus von Colloredo-Mannsfeld, een steun en toeverlaat van de verlichte keizer Jozef II. In 1803 volgde de secularisering van het prins-aartsbisdom. Het keurvorstendom Salzburg kwam aanvankelijk aan Ferdinand III van Toscane (Verdrag van Parijs) en kwam in 1805 aan Oostenrijk (Vrede van Presburg). Dat keizerrijk moest de stad in 1809 (Vrede van Schönbrunn) alweer afstaan aan de Franse vazalstaat Beieren. In 1816 kwam de stad na het Congres van Wenen opnieuw aan Oostenrijk, maar werd het gescheiden van het naburige en thans nog steeds Beierse Berchtesgaden. In 1850 kreeg Salzburg binnen Oostenrijk de status van kroonland: tot dan toe was het vanuit Linz bestuurd.

Een referendum in 1921 wees uit dat de stad Oostenrijks wilde blijven en niet koos voor aansluiting bij Duitsland. Na de Anschluss van 1938 werd aan het eind van dat jaar tijdens de Kristallnacht de Salzburgse synagoge verwoest. De stad had in 1944 - 1945 te lijden onder geallieerde luchtbombardementen, waarbij veel gebouwen (waaronder de dom) en de bruggen verwoest of beschadigd werden. Toch bleef het grootste deel van de barokarchitectuur behouden. Op 5 mei 1945 namen de geallieerden zonder strijd te hoeven leveren de stad in. Salzburg werd hierna het centrum van de Amerikaanse bezettingszone, die tot 1955 bleef bestaan.